پوشاک اقوام ایرانی

پوشاک بانوان گیلان 

 

در منا طق کوهستانی و قلب کوهستان  گیلان  پوشاک خاص  بانوان وجود دارد که مناطق دیگر آن را ندارند و مشهور به قاسم آبادی است .

پوشاک بانوان گیلان  شامل ده تکه می باشد و عبارتند از : لچک ، چارقد ، پیراهن ، جلیتغه ، یل وکت ، تنبان یا شلیته ، جوراب ، چارق ، چادر کمرو عرقچین .  

پیراهن بانوان کوهستان گیلان

پیراهن بانوان جا افتاده و پا به سن در این سامان بلند است ولی پیراهن جوانسالان کوتاه می باشد . قد پیراهن ها کوتاه ویقه ای بدون برگردان دارد . در جلوی سینه ی پیراهن ، چین های موازی عمودی تعبیه می کنند و در زیر آن نیز نوارهائی چند رنگ افقی می دوزند ، آستین پیراهن تا مچ دست میرسد ودارای سر دست است و با دگمه بسته می شود در انتهای قد پیراهن ، پارچه ای به اندازه ده سانتی متر ، پرچین ،( برای جلوه بیشتری به آن دادن می دوزند ) پیراهن بانوان شیرده تا زیرسینه چاک دارد ولی پیراهن دختران بسته می باشد .

یل بانوان کوهستان گیلان

یل معمولا در میان بانوان  این سامان از مخمل الوان تهیه می شود ، قد آن کوتاه و فقط تا حدود زیر سینه و بالای کمرگاه میرسد . یقه ندارد و یکسر به دو بر یل ممتد است و جلوی یل از هم باز می ماند . آستین یل در این زمان کمتر معمول است و جای آن را جلیتغه ( که عمومیت دارد ) گرفته است .

کت بانوان کوهستان گیلان

بانوان گیلان از کت نیز استفاده می کنند و کت را معمولا از مخمل های الوان ساده تهیه می کنند و چون کت های مردان ، دارای آستین بلند است .

تنبان یا شلیته ی بلند بانوان گیلان

در میان بانوان کو هپایه وکوهستان گیلان ، شلیته ی بلند و پرچین ( چون شلیته های بانوان قشقائی وبختیاری ) معمول است با این تفاوت که تنبان های بانوان گیلان ، مانند شلیته کوتاهشان( در کمرگاه و جای لیفه ) کمراضافه دارد و از میان آن است که بند می گذرانند ،همچنین از پائین دامن به بالا ، در فاصله های کم ، در فاصله های کم ، نوارهائی رنگین تا اواسط قد تنبان تعبیه می کنند .

کفش بانوان گیلان

بانوان گیلان علاوه بر کفش های معمول روز دارای دو نوع کفش بومی هستند که یکی را چاروق می نامند و دیگری را چوموش . چاروق بانوان ، کفشی است بند دارو تقلید از کفش های بند دار معمول مردان ، و آن را در محل از چرم های الوان می دوزند چوموشی کفشی که اغلب آن را از چرم خام وبا رنگ های قرمز ، تهیه می کنند : تکه چرمی را یکپارچه می برند و دهانه ی آن را برمچ یا به وسیله ی قیطان چرمی از سوراخهائی ( که بر لبه ی دهانه کفش تعبیه کرده اند ) جمع می کنند .

پوشیدن چوموش از نوع پوستی آن با پشم و مو وهمچنین از نوع چرمی الوانش ، میان بانوان و مردان گیلان کوهپایه و کوهستان رایج و معمول است .   

چادر کمر بانوان کوهپایه گیلان

یکی از پوشاک جالب بانوان کوهستان گیلان چادری است ( جز از نوع چادر نماز که نیز معمولا به کمر می بندند ) این پارچه چادری را بانوان می بافند ، و نمونه ی آن را در قاسم آباد گیلان ( که به طور رسم در هر خانه ای یک کارگاه بافندگی هست ) می توان دید . چادر را با نخ  پنبه و همچنین ابریشم می بافند و نقش های بومی یا طرحهائی جالب در آن کار می زنند . این چادر چهار گوش است . ولی دراصل قطعاتی به پهنای حدود  سی سانت است که پهلوی هم می دوزند و اندازهای در حدود دومتر در دومتر اماده می کنند و به کمر می بندند، بانوان آن را دو تا در سه گوش می کنند و در محل کمر، روی پشت می گذارند و دو گوشه ی آن را به جلو آورده مثل ضربدر از هم رد می کنند و دو باره به پشت می برند و روی کمر گاه ، گره درشت می زنند .

کلاهک یا عرقچین بانوان کوهپایه و کوهستان گیلان

بانوان کوهپایه و کوهستان گیلان ، چون خواهران کرد و دیگر بانوان ، عرقچین بر سر میگذارند . این عرقچین ( که اغلب بافته است و گاهی از پارچه های سوزن دوزی شده اماده می شود ) و بانوان گیلان در سراسر نواحی کوهستانی از آن استفاده می کنند . اگر بانوان کوهپایه و کوهستان گیلان ، عرقچین به کار نبرند و لچک بر سر بسته باشند ، در جلوی آن از رشته ها و سکه های تزئینی به کار می برند .    

پوشاک بختیاری ها 

 

بختیاری ها  که در بخش جنوبی لرستان بزرگ و میان منطقه ی محدود به : اردکان و کهکیلویه و بهبهان ، رامهرمز، شوشتر ، دزفول ، لرستان شمالی و عراق ایران سکونت دارند طبق نوشته ای در تاریخ جغرافیائی خوزستان به نقل از تاریخ گزیده و شرفنامه ، طایفه ای از کردها می باشند .ولی آنچه هست این است که بختیاری ها در لرستان زندگانی می کنند و تحت تاثیر آداب و رسوم لری ( با این که خود لرها را طایفه ای از کردها میدانند) پوشاکشان به لری نزدیکتر می باشد در پوشاک بانوان بختیاری نیز ( که مخلوطی مشخص و جدا می باشد ) آثاری از پوشاک کردی دیده نمی شود .

بنابراین ، پوشاک بختیاری ها را (به ویژه ازآن مردانشان را) باید لری شناخت . 

پوشاک بانوان بختیاری

بانوان بختیاری دارای یک کلاهک ( نیمه عرقچین ) ، یک روسری به نام می نا ، یک پیراهن بلند ،تنبان (شلیته) یک جفت گیوه ی ، یل (یا کت ) و چادری توری می باشد .

کلاهک بانوان بختیاری

کلاهک بانوان بختیاری از پارچه های الوان دوخته می شود . برش آن دو تکه ای است : یکی در پشت ودیگری در بالای سر قرار می گیرد ، بخش پشت سری ، پارچه ای به شکل نیم دایره است که دنباله ای پهن دارد و این دنباله ، تا نزدیک پائین گردن میرسد .

روی  خط  نیم  دایره را پارچه ای دیگر به  پهنای چهار انگشت ، بر گردانده و لبه  آنرا دوخته اند ( این قسمت بر روی سر و در حدود بالای پیشانی قرار می گیرد ،  وبرآن زر وزیور و سکه های تزئینی فراوان و منجوق دوزی میکنند ). برگو شه های کلاهک بندی دوخته اند که به زیر چانه می اندازند تا کلاهک بر روی سر استوار بماند .

روسری بانوان بختیاری

روسری بانوان بختیاری که مشهور به می نا است ، یک روسری کم عرض در حدود یک متر و طول سه مترونیم است که روی کلاهک برسر می نهند . رنگ آن همیشه ساده است ، ( بدون گل وبوته ) ولی الوان است . طول می نا را معمولا چند تا می رنند ( بطوریکه چند لا میشود ) و یکبار آخرین قسمت می نا را در جلوی صورت از زیر چانه می گذرانند و گوشه ی آنرا در کلاهک ( که در زیر می نا قرار دارد) با سنجاق محکم می کنند .در این حالت ، روسری در پهنا ی خود بر روی سینه و جلوی بدن و همچنین در پشت سر و کمرگاه افتاده است و درازای بخش پائین می نا ( که برای قشنگی مملو از سکه های تزئینی است ) گرداگرد بدن در حدود کمر جلوه گری می کند . ضمنا برای اینکه می نا از سر نیفتد با سنجاق های بلند آن را به کلاهک  درز می گیرند و همچنین ، رشته ای تزئینی متشکل از منجوق ها و سکه های تزئینی از زیر چانه می گذرانند و از دو طرف بر روی می نا ، با طرزبستن آن بر سر ، وضعی خاص دارد و ویژه ی بانوان بختیاری است .

پیراهن بانوان بختیاری

پیراهن بانوان بختیاری دارای برشی ساده است . آستینش راسته و با زیر بغلی است . یقه ی آن گرد و جلو باز است . قد آن تا وسط ساق پا می رسد و در دو پهلو از پائین دامن تا حدود کمر و گاه اندک پائین تر ، چاک دارد . جنس پارچه از ساتن رنگی و اغلب بدون گل و بوته می باشد . گاهی بر دامن آ ن در جلو تزئیناتی از نوع پولک دوزی یا سکه های تزئینی تعبیه می کنند .  پوشیدن این نوع پیراهن ها در نزد بانوان فارس نیز مرسوم است .

یل یا کت بانوان بختیاری

بانوان بختیاری یلی نیز دارند که طبق معمول گلدار یا ساده  ، گاهی با سردست مزین و با یقه ای ایستاده و گاه خوابیده می باشد و در جلو با دکمه بسته می شود و آن را بر روی پیراهن می پوشند . 

چادر بانوان بختیاری

پوشش دیگری که وضع بانوان بختیاری را مشخص می کند انتخاب چادر انان است . این چادر از جنس پارچه ی توری و گاه مزین به تارها و نقش ها و حاشیه های زرین است ، همچنین سراسر کناره ی چادر ، اغلب دارای زر وزیور و سکه های تزئینی می باشد . هیئت عمومی زنان بختیاری با این پوشاک و چادر توری و تزئینات آن ، یادآور پوشاک دوران گذشته و استفاده جوئی از همجواری با دیگران است . پوشاک بانوان بختیاری روی هم رفته ( با حفظ شخصیت محلی ) آمیخته ایست از پوشاک گذشته ی همجواران شمالی خود ، اصفهان و پیرامون آن ( از نظر این که زمانی پایتخت و محل اجتماع سلیقه بوده ) و نیز بخش جنوبی خود ، فارس ( به کمک رابط بزرگ ایل قشقائی ) . 

پاپوش بانوان بختیاری

پاپوش بانوان بختیاری ، گیوه هائی از نوع گیوه شیراز است که در محل تهیه می شود و یا از اصفهان و شیراز تهیه می گردد که زنان ومردان بختیاری از آن استفاده می کنند .

---

---

پوشاک بلوچ ها 

         

منطقه بلوچ نشین ، منطقه ای است در جنوب شرقی ایران . مردم این سامان که زمانی به شجاعت و بی باکی زبانزد بوده اند ، امروزه در قسمتی از منطقه جنوب شرقی ایرن سکونت دارند و دارای قبیله های فراوان ( با نامهای فراوان ترند ) و از نظر اجتماعی و زبان دارای خصایص قابل مطالعه می باشند .

پوشاک آنان به تبعیت از رسم و تاثیر همجواری پوشاکی است که معمول سراسرمنطقه جنوب شرقی و مناطق بلوچ نشین ایران ( چون سیستان و جنوب خراسان ) ودر غرب تا بسوی بنادر و مرکز کرمان است .

بانوان بلوچ در این میان در تهیه پوشاک بسیار جالب وباشکوه (به خاطر سوزن دوزی بر روی پارچه ها ) بی نظیرند . قباهائی که تهیه می کنند ( گاه برای خاطر سوزن دوزی سرتاسری بر آنها ) چند سال وقت می کنند . ولی اینک ، دیگرآن فرصت و حوصله  در خور چنین کارها نیست و فقط به تهیه قطعاتی کوچکتر ( چون سردست ها ، پیش سینه ها ، پیش دامن ها ، دمپای شلوار ) اکتفا می کنند .

پوشاک بانوان بلوچ

پوشاک اساسی بانوان بلوچ ، عبارتست از : سربند ، پیراهن ، شلوار ، قبا ، چادر و کفش .

سربند بانوان بلوچ

بانوان بلوچ سربندی دارند از پارچه  یا مخمل ، که کلاهکی شبیه نیم تاج است . و بر بالای پیشانی روی سر قرار می دهند و دنباله یا گوشه اش را در پشت سر گره می زنند .

بخش جلوی صورت را ( که بر پیشانی  است ) سکه دوزی می کنند و نیز زیورهائی بر دو پهلوی صورت خود می آویزند . بانوان بلوچ گاهی به منخرین (پره بینی ) خود زینتی به نام پلک نصب می کنند که اغلب دانه شان از گوهر است .

پیراهن بانوان بلوچ

معمولا از پارچه های تیره ( مانند مشکی ، مخطط و گاهی هم با زمینه ی روشن ساده ) انتخاب می شود ، و دارای پهنائی نسبتا گشاد و قدی بلند است ( و گاه تا به پشت پا می رسد ) و برش آن راسته می باشد و آستینش در حوالی مچ دست به تنگی می گراید و جلوی سینه ، چاک دارد . سر دست و بخش سینه و جلوی دامن پیراهن را اغلب سوزن دوزی می کنند . سه گوشی زیر یعنی پیراهن را گاهی از رنگی دیگر انتخاب می کنند .

شلوار بانوان بلوچ

نظیر شلوار بانوان بندری است و گاه می شود که آنرا فراخ تر نیز بگیرند ( نظیر شلوار مردم شرق خراسان ) ولی ترکان دمپای شلوارها را تنگ می گیرند ، و بر آن معمولا سوزن دوزی ، نوار دوزی و زری دوزی می کنند پارچه های شلوار از جنس لطیف و برای تزئین کردن به میل خود آن را ساده و بدون گل و بوته می گیرند .

بانوان بلوچ در مچ پای خود خلخال دارند ،و معمولا در جوف خالی آن سنگریزه میریزند تا در حین راه رفتن و حرکت ( چون النگوی مجوف و سنگدارشان که به زبان محلی سنگه می نامند ) سرو صدا و آهنگ ایجاد کند .

خلخال والنگوی سنگدار را مخصوصا مورد استفاده کودکان حین حفاظت آنان قرار می دهند تا در راه رفتن کودکان صداها را بشنوند و مسیرشان را تشخیص دهند .

قبای بانوان بلوچ

قبای بانوان بلوچ ، شاهکار سلیقه ، دقت ، حوصله ، پشتکار و ذوق هنر ایرانی است . شکل عمومی آن لوحی است راسته و ساده با آستین های بلند و یقه گرد و بدون برگردان . جلوی قبا راست به پائین می آید و در جلوی گردن و کمر  به وسیله دو دگمه نخی گره گرده بسته می شود .

پائین دامن قبا را دو پهلو به اندازه ده سانتی متر چاک می دهند و دو جیب نما نیز در حوالی کمرگاه در پهلوها می سازند .

چادر بانوان بلوچ

بانوان بلوچ ، بر روی همه ی پوشاک خود ، چادری نیز به کار می برند که مستطیل شکل است و از جنس پارچه های توری و نازک است .

کفش بانوان بلوچ

بانوان بلوچ (علاوه بر کفش بومی خود که از  لیف گیاه " خاصه گیاهی صحرائی به نام پورک" تهیه می کنند ) دو نوع دیگر نیز دارند که یکی از نوع صندل است و چرمی می باشد و معمول بانوان بندری نیز هست و نوع دیگر کفشی است با پاشنه چرمی و رویه ی زربفت و گلدوزی شده ( که اکنون کمتر تزئینات سابق در آن به کار میرود ) .

زیور بانوان بلوچ

گوشواره های خوش طرح ، انگشتری ها ، خلخال ها ، النگو های مختلف ، گردن بند ها و سینه ریزها وسایل تزئینی عادی بانوان بلوچ است .

---

---

 

پوشاک ترکمان ها 

      

در بخش شمال غربی خراسان و مشرق گرگان (استر آباد سابق ) ایل هائی از ترکمانان با نام های گوناگون زندگی می کنند که پوشاک وتزئینات مخصوصی دارند . پوشاک آنها از لحاظ برش ساده ولی چشم گیر است و بیش از پوشاک ، تزئینات بانوان ترکمن است که شگفت آور است . پوشاک آنان عبارت است از :

کلاهی پر طنطنه ، پیراهن با برش ساده ، شلوار و قبائی سوزن دوزی شده ، یک روسری بزرگ ، جوراب پشمی و کفش .

کلاه بانوان ترکمن

کلاه آنان شکلی استوانه دارد و بالایش نسبت به پائین اندکی فراخ است . روی این کلاه را با پارچه ای ساده ، ابریشمی ( اغلب قرمز ) با  دنباله ای چین دار و بلند ، می پوشانند . و گاه در عروسی نیمتاجی مزین به جواهر نصب می کنند. وگاه از انواع زیور های آویزه دار وآماده (چنانکه سطح کلاه را بپوشاند ) بر کلاه می گذارند . و آویزه های آن پیرامون کلاه را می پوشانند و در مواقع استفاده ، هیمنه ای به صاحب آن میدهد ، بانوان ترکمن ،گیسوان بلند خود را می بافند وگیسوان بافته را ، از لای گیسوبند های نقره ای می گذرانند و گاه ، شقه های بلندی  از آنها را از دو سوی گردن در جلوی بدن رها می کنند . همچنین زیورهائی مجلل وخوش ساخت ، وصل به کلاه ، از دو پهلوی چهره خود می آویزند .

پیراهن بانوان ترکمن

پیراهن بانوان ترکمن اغلب به رنگ زرشکی و بنفش و قرمزو گاهی گلدار انتخاب می کنند (یا بدون گل که فقط راهها و طرحهائی مستقیم داشته باشد ) یقه ی آن گرد و بدون برگردان است و از جلو تا زیر سینه چاک دارد . دامن پیراهن ، از زیر بغل s تا به پائین (در پهلو ) بتدریج  فراختر می شود . بانوان ترکمن بر روی پیراهن خود  تزئینا تی از قبیل  گل سینه نصب می کنند .

شلوار بانوان ترکمن

شلوار بانوان ترکمن لیفه ای است ، ومیانساقی فراخ دارد . دمپای دو ساق آن تنگ است ، و بر این دمپا دو ساق ان تنگ است ، وبراین دمپا معمولا نقش بندی و سوزندوزی ماهرانه و دقیق می کنند .

جنس و رنگ پارچه های شلوار را مخصوص  می گیرند و بالا تنه ی آن را از جنس کرباس و متقال و به رنگ سفید انتخاب می کنند .

قبای بانوان ترکمن

قبای بانوان ترکمن ، از پارچه های ابریشمی و گاه  مخملی است وآستر دارد .  قد آن ، بلند و تا بالای ساق پا می باشد .دو بر آن ، راسته و آزاد است . یقه ای  ساده  و بدون برگردان دارد  . فراخی آستینش میانه است . ( واز زیر بغل تا مچ دست به ملایمت باریک می شود)

در زیر بغل زائده ای سه گوش ( از پارچه ای جز جنس قبا ) به آن می پیوندند ( گاه برای زیبائی است که چنین کاری می کنند.)

قبا از حدود کمر تا پائین اندکی به فراخی می گراید . دو پهلوی قبا چاک دارد . بر مچ آستین و پیرامون یقه ها وکناره های آن در( جلو سینه ) تا منتهای دامنش و پیرامون آن (همچنین بر دوره ی چاک پهلو ها ) نقش بندی مفصل می کنند ، ولی این همه کارهای مفصل کم کم از حوصله ی امروزی بانوان ترکمن بیرون شده است و بتدریج صورت اختصار به خود گرفته است .

رو سری بانوان ترکمن

روسری بانوان ترکمن ، دستمال در زمینه ای مشکی با نقش های درشت و نارنجی می باشد ،روی این روسری از دستمال های  وسیعتری ، به اندازه یک  چادر به  نام چارقد  استفاده میکنند که دارای ریشه های بلند ومجلل است .

جوراب پشمی وکفش بانوان ترکمن

بانوان ترکمن چون اغلب زنان ایران ، جوراب هائی از پشم های الوان و ابریشمی گرانبها برای خود و مردانشان می بافند و گاه به بازار نیز عرضه می کنند . کفش بانوان ترکمن خشن است و ازچرم خام وبا تزئینات مختصر بومی تهیه میشود . 

---

---

---

پوشاک قشقائی ها 

  

در سراسر منطقه فارس ( جز حوالی بنادر ) پوشاکی که مشخص باشد و بشود آن را جدا به حساب آورد ،همان پوشاک قشقائی هاست ، وهمه آنان که به نام  ییلاق و قشلاق دائما منطقه فارس را زیر پا نهاده در گشت وگذارند از ان می پوشند. پوشاک بانوان قشقائی بسیار موقر وجالب است .

پوشاک بانوان قشقایی

بانوان قشقائی دارای ده تا یازده تکه پوشاک اندک عبارتند از: کلاهک ، روسری ، سربند ، پیراهن ، ارخالق وتنبان  ( حداقل چهار تا پنج عدد ) وگیوه .

کلاهک بانوان قشقائی

اساس کلاهک بانوان قشقائی نظیر کلاهک بانوان بختیاری است و از پارچه های مختلف، مخمل وزری تهیه می شود . تزئینات روی آن به اندازه ی کلاهک بانوان بختیاری نیست (مگر گاهی ) و علتش پوشیده ماندن آن در زیر روسری می باشد . این است که فقط به نوار دوزی آن اکتفا می کنند . وطبق معمول ، بندی به گوشه کلاهک تعبیه می کنند که دو سر آن را در زیر چانه به هم گره می زنند و کلاهک را به این وسیله بر سر استوار نگاه می دارند .

روسری بانوان قشقائی

روسری بانوان قشقائی ، پارچه ای سه گوش لچکی و بزرگ است جنس آن از توری الوان (سفید ، کرم و زرد ) می تواند باشد . بخش جلوی آن ( جائیکه در بالای پیشانی قرار می گیرد ) به وسعت یک پیشانی به شکل نیم دایره متمایل به سه گوش جلو آمده است .

روسری را به وسیله دستمال کلاغی ، در بالای پیشانی به دور سر می پیچند و در پشت سر گره می زنند .

روسری را از دو طرف به زیر گلو می رسانند و سپس به وسیله ی سنجاق منجوق دار آنها را به هم وصل می کنند . گوشه های روسری در جلوی سینه و پشت نمایش مطبوعی دارد.

پیراهن بانوان قشقائی

پیراهن بانوان قشقائی ، دارای دامنی بلند است ، ودر دو پهلو تا کمر گاه چاک دارد. آستینش ساده و راسته است ، و به فاصله ی دوانگشت بالاتر از دم آستین را گاهی به وسیله ی بندی جمع می کنند .

پیراهن اگر از جنس پارچه های ساده باشند ، پیش سینه آن را پولک می دوزند و نقش بندی می کنند تا آن را از سادگی محض  بیرون آورند و اگر گلدار باشد  نیازی به  تزئین آن _ نمی بینند. پیراهن زنان قشقائی ، معمولا مانند پیراهن مناطق دیگر ایران الوان است .

ارخالق بانوان قشقائی

ارخالق بانوان قشقائی از جنس پارچه های زری و مخمل های الوان است . دم آستین ، نواردوزی شده و برخی مواقع دارای سنبوسه ی کوتاه می باشد و تا انتهای نوک انگشتان می رسد و در محل زیر بغلی شکاف دارد . یقه   ی آن گرد ، خوابیده  و بدون برگردان است .

لبه ی ارخالق و دور دامن آن یکسره نوار دوزی و تزئین می شود . در پائین و پهلوی ارخالق زائده ای به رسم قدیم وجود دارد ، که اینک در غالب ارخالق ها از آن صرف نظر شده است .

تنبان بانوان قشقائی

زنان قشقائی شلیته هائی دارند که به آن تنبان می گویند . تنبان ها از پارچه های گلدار است (جز پارچه روئی که  از توری سفید است ) . گاه می شود  که زنان قشقائی تا  شش یا هفت تای آن را روی هم می پوشند . اندازه تنبان ها با هم متفاوت است . وقتی  پوشیده میشوند ، در محل کمر هر یک بالای دیگری قرار می گیرد و پائین همه دامن ها در یک طراز قرار می باشند . مقدار پارچه های تنبان ها نیز با هم تفاوت دارد .

زیرترین حداقل پارچه را داراست و روئین ( که همان توری است ) تا حدود شانزده متر هم می تواند باشد. تنبان روئی نسبت به تنبان های دومی و سومی زینت بیشتری دارد ( تزئینات دامن های زیرین بتدریج کم می شود) .

به انتهای تنبان توری ، طبق معمول پارچه ی مشکی پر چینی اضافه می دوزند که عرض آن در حدود ده الی پانزده سانتی متر و طول آن در حدود پنجاه متر است . بالای این پارچه را ( که انتهای دامن توری است ) نوار دوزی می کنند . همچنین در حوالی پائین تر از قد شلیته یا تنبان نوار توری (معمولا مشکی ) می دوزند .

پاپوش بانوان قشقائی

پاپوش بانوان قشقائی همان گیوه  ایست  که مردان می پوشند و جنس  مرغوب  آن  را  در شیراز و آباده تهیه می کنند رویه گیوه را زنان بومی روی یک قائده و اندازه معین ، با نخ پنبه ای یا  ابریشمی می بافند . تخت گیوه را ، گیوه دوزان از کهنه پاره های پارچه  فراهم می کنند ، و بوسیله سریش ودوخت ، آنها را به هم وا میدارند و برش می زنند ، و گاه  به جای  کهنه پاره ، از چرم  استفاده  می کنند و روی چرم را  با نخ  پرک ( چون گل میخ ) دوخت و دوز می کنند ( ودر این حالت آن را آجیده می گویند ) . در فاصله  میان تخت  و گیوه و همچنین بر بغل های سرتاسری گیوه مغزی هائی از چرم خام با دوام میدوزند.  

---

---

---

لرها ولرستان بزرگ 

 

لرستان این منطقه ای که در جهت شمال غربی - جنوب شرقی قرار دارد. و طول آن سه  برابر عرض آن می باشد و از شمال ، به منطقه همدان و باختران (کرمانشاهان) ، وجنوب به خوزستان ،و غرب ،یکسر به عراق عرب وصل است ، و در سراسر شرق، از حوالی شرق ملایر و بروجرد به سوی الیگودرز، فریدن ، نجف آباد ، و بخش غربی شهرضا  و سمیرم ، تا به حوالی اردکان و کازرون و بخش شمالی فارس ، امتداد دارد . این منطقه ی بزرگ را سه گروه نامی از شهرهای لرستان شمالی و بختیاری و بویراحمدی ( که همگی دارای ایل های بیشمار با نامهای فراوانند ) زیر سکونت خود دارد .

پوشاک لرهای بخش شمالی ( بر اثر همجواری ) یاد آور پوشاک کردهای صفحات باختران (کرمانشاهان ) است (نظیر پوشاک ساکنان بروجرد وملایر) ساکنان بخش جنوبی و جنوبی تر لرستان (چون بختیاریها و بویراحمدی ها ) از این مسئله بدورند وپوشاک آنها با کمی اختلاف با پوشاک  لرهای ساکن میانی لرستان ، شباهت  کامل  دارد و صورت واحد پیدا می کند .

توانگران ایل به علت مجاورت با شهرهای بزرگ همیشه به دنبال تقلید از پوشاک شهری ها هستند و می شود که برخی پوشاک بومی را کنار گذارده باشند . با این وصف ، امروزه از نحوه ی پوشش و توجه به برخی از پوشاک فعلی لرها ، می توان هیئت خاص لری آنان را شناخت .

پوشاک بانوان لر

با توجه به جوانب تاثیر و رعایت واقعیت ، پوشاک بانوان لرستان شمالی شامل قسمت های زیر است :

کلاهک و روسری ، پیراهن ، شلوار ، جلیتغه ، کت (یل) و کلنجه ، سرداری و پاپوش .

کلاهک وروسری بانوان لر

با نوان  لر ، از پارچه های  کم عرض و لفافدار ، کلاهکی  تهیه می کنند و به  دوره ی آن دستمال  ( روسری کلاغی ) می بندند . این روسری های ریشه دار ( که  گلدار و الوان و همچنین سیاه وسفید نیز می باشد) به نحوی به دوره ی سر می پیچند که پر پشت  باشد و هر چه ممکن است آویزه های فراوان و بلند داشته باشد . بانوان لر روسری های خود را به انواع مختلف بر سر می پیچند .

پیراهن بانوان لر

پیراهن بانوان لر دارای برشی ساده ، بلند وگشاد است و یقه ای گرد و به هم آمده دارد و با دگمه بسته می شود . جلوی پیراهن از زیر گلو تا حدود سینه چاک دارد ( این چاک گاهی از چال  جلوی گردن راست به پائین و به هم آمده است و گاهی از پهلوهای گردن ، سه گوش پائین می آید ) .

تنه ی پیراهن ، گاهی برش راست دارد و گاهی نیز از زیر بغل اریب به سوی پائین دامن پهن می شود .

آستین پیراهن دارای سردست شکاف دار و بی دگمه می باشد ، پارچه پیراهن همیشه ازنوع گلدار و الوان وشاد می باشد ( گاه این پیراهن از مخمل تهیه می گردد ، و روی سردست و دور شکاف آن و دوره ی دامن آن را نیز یراق دوزی می کنند ) .

در سابق پیراهن بانوان لر چون پیراهن بانوان زردشتی از پارچه های رنگ به رنگ ترکیب میشد به این طریق که هر بخشی از پیراهن را به رنگی انتخاب می کردند .

بانوان لر ، اصولا از دو پیراهن بر روی هم استفاده می کنند . پیراهن زیرین ( که به منزله زیر پیراهن آنان است ) دارای برشی ساده  و بلند می باشد ، و آن را معمولا از جنس  تافته انتخاب می کنند .

شلوار بانوان لر

شلوار بانوان لر ، از لحاظ برش وضع خاصی دارد . قسمت بالای آن گشاد و پهن است و دارای لیفه کمر می باشد . دو ساق مایل به بیرون دارد که به صورت مخروطی ناقص ، قسمت پهن آن در پائین بخش بالائی شلوار دوخته میشود . این دو ساق در بخش بالای خود به فاصله ای از همدیگر قرار می گیرند ، واین فاصله ، خود به منزله ی میان ساقی میان ان دو  می باشد . شلوار بانوان لر ، از لحاظ ترکیب و جنس پارچه ، دو قسمتی و دورنگ است . معمولا از دمپا تا حدود بالای زانو به رنگی است  ( که کم و بیش بر آن نقش بندی و نوار دوزی می کنند ) و قسمت بالاتر به رنگی دیگر است ( این شلوار نسبتا ساده ی آنان است ).

جلیتغه ی بانوان لر

جلیتغه طبق معمول از لحاظ برش و ساختمان ، در میان تمام ایل ها یکی است ( گاهی در برخی تزئینات کمتر و در دیگرها بیشتر است ) جلیتغه ی بانوان لر دربخش جلو ، همیشه باز است و دگمه ندارد ، ولی در تمام بخش جلوی آن یراق دوزی مفصل دارد

کت (یل) بانوان لر

بانوان لر دو نوع کت دارند : یکی ، همان کت معمولی است که نیم تن را می پوشاند و زر و زیور و نوار دوزی ندارد و با دگمه ها در جلوی بدن بسته می شود ، و دیگری کتی است مخملی که در محل به آن کلنجه می گویند . کلنجه چون کتی معمولی است ولی در جلوی بدن بسته نمی شود و رهاست و یقه اش باز است . یقه ولبه های کلنجه و دم آستین و دوره ی شکاف آن یراق دوزی و نوار دوزی می شود .   

سرداری بانوان لر

سرداری بانوان لر پوششی است بلند تا به پشت پا ، دارای کمر چین ، جلوی ان آزاد ورها ، بدون دگمه با آستینی تا آرنج و کوتاه و آن را اغلب از مخمل های الوان مشکی ، سبز وقرمز تهیه می کنند . کناره های سرداری و دوره ی دامن و آستین آن را نیز ، به پهنای دو سه انگشت یراق دوزی ونوار دوزی می کنند . ( در گذشته سرداری بانوان لر از پارچه های ترمه تهیه می شده است ) .

کفش بانوان لر

طبق معمول کفش بانوان لر از دوخته های چرخی محلی است ( خرم اباد و بروجرد ) ولی ، اغلب از دوخته های باختران و گیوه های معروف آنجا و گاهی از گیوه های شیرازی است .